ΛΑΪΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ

Οι λαϊκές αντιλήψεις και δοξασίες δια μέσου των αιώνων επιβιώνουν μέχρι και σήμερα μέσα από την παράδοση και αποκαλύπτουν τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Κοιτώντας τα ουράνια σώματα ανακάλυπταν τους οιωνούς (σημάδια), που τους προειδοποιούσαν για τα μελλούμενα.

Ώρες

Οι παλαιοί άνθρωποι πίστευαν ότι υπήρχαν καλές και κακές ώρες.
«Η ώρα η καλή», έλεγαν στους αρραβωνιασμένους και στους μελλόνυμφους.
«Ανάθεμα την ώρα που γεννήθηκα», έλεγαν αγανακτισμένοι για τα βάσανα της ζωής τους.
«Ήταν η κακιά η ώρα», έλεγαν για κάποιο οδυνηρό ξαφνικό συμβάν.

Ημέρες

Η Τρίτη εθεωρείτο αποφράδα ημέρα επειδή Τρίτη αλώθηκε η Κωνσταντινούπολη. Ποτέ δεν ξεκινούσαν οι αγρότες τις δουλειές τους ημέρα Τρίτη. Αν συνέπιπτε να είναι Τρίτη και 13 εθεωρείτο ιδιαίτερα δυσοίωνη αφού και ο αριθμός 13 θεωρείται δυσοίωνος. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι στο Μυστικό Δείπνο δέκατος τρίτος μαθητής ήταν ο Ιούδας.
Το Σάββατο εθεωρείτο η πιο τυχερή ημέρα της εβδομάδας και το Σαββατογεννημένο παιδί ήταν πολύ τυχερό στη ζωή του.
Την Τετάρτη και την Παρασκευή δεν έπρεπε να κόψεις τα νύχια σου και την Κυριακή («ημέρα του Θεού») δεν έπρεπε να λουστείς.
Στιχάκι της εποχής έλεγε:

Τετάρτη και Παρασκευή
τα νύχια σου μη κόψεις
και Κυριακή να μη λουστείς
αν θέλεις να προκόψεις.

Μήνες

Ανάλογα τον καιρό και τις γεωργικές δουλειές ο λαός έδωσε πρόσθετα
ονόματα στους μήνες του χρόνου όπως:
Φεβρουάριος: κουτσοφλέβαρος
Μάρτης: γδάρτης και παλουκοκαύτης
Ιούνιος: θεριστής
Ιούλιος: αλωνάρης
Σεπτέμβριος: τρυγητής
Το Μάρτη τα παιδιά φορούσαν μια κόκκινη κλωστή στον καρπό τους για να μην «τ’ αρπάξει ο ήλιος».
Το Μάιο μήνα δεν γίνονταν ποτέ γάμοι γιατί «παντρεύονταν οι γάϊδαροι».

Έτη
Δεν γίνονταν ποτέ γάμοι όταν το έτος ήταν δίσεκτο

Μαντική

Κάποια φυσιογνωμικά σημάδια ή κάποιες ενέργειες που γίνονταν χωρίς συνειδητή επιλογή ήταν για τον λαό μας μαγικά, όπως:
• Αραιά δόντια, σήμαινε πλούτος στη ζωή
• Οι γραμμές της παλάμης έδειχναν τν μοίρα
• Περισσότερες από μια κορφή στο κεφάλι σήμαινε ζευγάρωμα με τόσες γυναίκες
• Όταν το μάτι «έπαιζε» κάτι ξαφνικό θα συνέβαινε. Αν ήταν το αριστερό (αν εκείνο είχε για καλό) θα έβλεπε, αν ήταν το δεξί θα έβλεπε κακό και αν έπαιζε και στον άλλον, μαζί θα το έβλεπαν
• Αν κάποιος μιλούσε και ξαφνικά φταρνιζόταν τότε επιβεβαιωνόταν ότι τα λεγόμενά του ήταν αληθινά
• Το χασμουρητό σήμαινε «μάτιασμα»
• Ο ήχος στο αφτί εθεωρείτο ότι θ’ άκουγε κάτι καλό ή κακό
• Η φαγούρα της δεξιάς παλάμης σήμαινε «θα πάρεις χρήματα» ή «θα δώσεις χρήματα» αν ήταν η αριστερή
• Το μπουσούλισμα του παιδιού σήμαινε ότι θα είχαν επισκέψεις

Αστρολογία

Η απόσταση και η γοητεία των άστρων οδήγησε τον άνθρωπο από τη φυσική παρατήρησή τους στη φαντασία και στις μεταφυσικές δοξασίες.
• Όταν κάποιος μέτραγε τ’ αστέρια έβγαζε σπυράκια ή εξανθήματα
• Όταν έβλεπαν ένα αστέρι να πέφτει, η ευχή που έκαναν «έβγαινε»
• Πίστευαν ότι οι μάγισσες κατέβαζαν τ’ αστέρια στις μαγγανείες τους
• Οι κομήτες που έπεφταν προμήνυαν πόλεμο ή καταστροφή
• Η έκλειψη ηλίου και σελήνης προμήνυαν κακό στην ανθρωπότητα
• Με τη δύση του ήλιου δεν έβγαινε τίποτα από το σπίτι (αυγά, προζύμι) και δεν έπρεπε να υπάρχουν απλωμένα ρούχα, κυρίως παιδικά
• Όταν η σελήνη γέμιζε, εθεωρείτο καλό να ξεκινάει κανείς τις δουλειές του
• Στη χάση της σελήνης κανείς δεν φύτευε, γιατί το φυτό ξεραινόταν, δεν κλάδευαν τ’ αμπέλια γιατί θα αρρώσταιναν, δεν έκοβαν ξύλα και άλλα.
• Το φύλο του νεογέννητου εξαρτιόταν από τη φάση που βρισκόταν το φεγγάρι τη μέρα του γάμου των γονιών του.

Μερομήνια

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση τα μερομήνια δείχνουν τι καιρό θα κάνει όλη τη χρονιά, αρκεί κανείς να παρατηρήσει τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν από την 1η έως τη 12η Αυγούστου, καθότι η κάθε μέρα αντιστοιχεί σε ένα μήνα του έτους.
Παράδειγμα, το πρωϊνό της 1ης Αυγούστου φαίνεται ο καιρός του πρώτου 15/μερου του Σεπτεμβρίου και από το μεσημέρι μέχρι το βράδυ φαίνεται ο καιρός του δεύτερου 15/μερου του Σεπτεμβρίου.

Σημειομαντεία

• Το κράξιμο της κουκουβάγιας σήμαινε θάνατος.
• Τα οστά (η πλάτη ή σπάλα) στο πασχαλινό αρνί «μαρτυρούσαν» θάνατο ή μακροζωία.
• Το φύλο του παιδιού καθοριζόταν αν η μητέρα είχε στρογγυλή κοιλιά(κορίτσι), ή σουβλερή κοιλιά(αγόρι). Όπως κι αν η βέρα της κρεμασμένη σε κλωστή κινιόταν κυκλικά (αγόρι), ή από τη μια μεριά στην άλλη (κορίτσι).

ΛΑΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Για τον παλαιό άνθρωπο οι αρρώστιες θεωρούνταν χτυπήματα από το Θεό, από τη μοίρα, ή από μεταφυσικές δυνάμεις και τις αντιμετώπιζαν χωρίς την αίσθηση του κινδύνου ή το φόβο του θανάτου. ‘‘Δεν είναι τίποτα, θα περάσει’’ έλεγαν. Πράγματι, σε λίγες μέρες ο άρρωστος ήταν «περδίκι». Άραγε, ήταν η πεποίθησή τους ότι δεν είχαν κάτι; ήταν οι δουλειές που τους περίμεναν; ήταν ότι είχαν κοντά τους συγγενείς, φίλους και γείτονες;
Με τον καιρό άρχισαν να ανακαλύπτουν και να πειραματίζονται με βότανα από τη φύση. Τα χρησιμοποίησαν σε διάφορες μορφές και παρατήρησαν ότι τα αποτελέσματα ήταν θετικά.
Παρακάτω σας παραθέτουμε μερικά γιατροσόφια της εποχής:
Βότανα: φασκόμηλο, χαμομήλι, τσάι του βουνού, μολόχα, δυόσμο που τα έβραζαν και τα έπιναν για κοιλιακούς πόνους και κεφαλαλγίες.
Αλοιφές: τις έφτιαχναν με κερί, λάδι και πρασινάδα του τοίχου (που βγαίνει από την υγρασία). Τη χρησιμοποιούσαν για πληγές εγκάυματα και πρήξιμο.
Κρύωμα: «έριχναν» βεντούζες στην πλάτη χρησιμοποιώντας οινόπνευμα ή πετρέλαιο ή μπλέ οινόπνευμα. Σε βαριές περιπτώσεις χάραζαν με ξυράφι το δέρμα μέχρι να τρέξει αίμα και μετά έριχναν «τα ποτήρια». Ακόμη έπιναν βραστό κρασί με κρεμμύδι ή σκόρδο.
Μαγουλάδες: τις «σφράγιζαν» με τη σφραγίδα του πρόσφορου και μελάνι, ή σχεδίαζαν ένα σταυρό και έγραφαν τα αρχικά: I X N K
Άφθες: οι μάνες πήγαιναν τα παιδιά τους σε «ειδική θεραπεύτρια» για να τις θεραπεύσει. Αυτή βουτούσε την κοτσίδα της μάνας του παιδιού σε μέλι και με αυτή άλειφε το στόμα του παιδιού ψιθυρίζοντας κάποιες προσευχές. Η διαδικασία επαναλαμβανόταν τρεις φορές, τρία συνεχόμενα απογεύματα, μετά τη δύση του ήλιου.Στα Σπάτα «ξεματιάστρα» για άφθες ήταν η Σιδερή Μακρή.

Ανεμοπύρωμα: έφτιαχναν κατάπλασμα (χυλό) από λιναρόσπορο.
Κοκκύτης: τα παιδιά έπιναν γάλα γαϊδούρας
Ιλαρά: τα παιδιά έπιναν ζεστό πετιμέζι, όπως και για το βήχα.
Απόστημα ή «καλόγεροι» (σπυριά): έκαναν κατάπλασμα με ψημένο κρεμμύδι.
Χρυσή (ίκτερος): έκοβαν το γλωσσίδι (κάτω από τη γλώσσα).
Αϋπνία: πολύ διαδεδομένο στον τόπο ήταν το «γκιούμ(ε)σι». Επιστημονικά αναφέρεται ως «μήκων η υπνοφόρος», ή παπαρούνα. Το όνομά του προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη γκιουμ, που σημαίνει ύπνος. Το έδιναν ως ρόφημα κυρίως στα μωρά για να κοιμούνται, αλλά το έπιναν και οι μεγαλύτεροι.

Οι λαϊκοί θεραπευτές και οι πρακτικοί

΄Ηταν άτομα με εμπειρία στην αντιμετώπιση σοβαρών περιπτώσεων όπως κατάγματα, «λύσιμο αφαλών», «σήκωμα μέσης» και γέννας.
Για την ιστορία ν’ αναφέρουμε ότι στο χωριό μας για τα κατάγματα «ειδική» ήταν η Άννα Γκινοσάτη και «μαμή» η κυρα Κατίνα.
Η λαϊκή ιατρική, εκτός από αναγνωρισμένη αξία του λαϊκού πολιτισμού, είναι και πρωτόγονη εκδοχή της ιατρικής επιστήμης.
«Φύσιες νούσων ιητροί….» Ο Ιπποκράτης, πατέρας της ιατρικής επιστήμης, διαπίστωσε πριν 2.500 χρόνια την επάρκεια της φύσης και της γης σε παντοειδείς και αναρίθμητες θρεπτικές και θεραπευτικές δυνάμεις.